Poszukiwanie przyczyn męskiej niepłodności – wysokoprzepustowe badania genomowe populacji polskiej
NdS-II/SP/0288/2024/01 (2024-2027)
Finansowanie: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Program: Nauka dla Społeczeństwa II

NIEPŁODNOŚĆ

Szacuje się, że około 1/5 par w wieku rozrodczym jest zagrożona niepłodnością, w tym ok. 9-15% mężczyzn.

Przyczynami sprzyjającymi niepłodności mogą być:

– podłoże genetyczne i epigenetyczne
– wady dziedziczne, rozwojowe lub nabyte
– zaburzenia hormonalne
– coraz późniejszy wiek dla starań o potomstwo (kobiety 35 rż., mężczyźni 40 rż.)
– wpływ czynników środowiskowych, tj. zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby
– niezdrowy styl życia: dieta, otyłość, używki (alkohol, papierosy, sterydy anaboliczne), niska lub zbyt forsowna aktywność fizyczna
– stres
– ekspozycja jąder na wysoką temperaturę, promieniowanie elektromagnetyczne
– infekcje, procesy zapalne i immunologiczne w nasieniu
– urazy oraz stany zapalne jąder
– żylaki powrózka nasiennego
– choroby ogólnoustrojowe (m.in. cukrzyca, wysokie ciśnienie krwi) lub nowotwory.

Należy pamiętać, że rozpoznanie przyczyn niepłodności nadal pozostaje na niskim poziomie – ok. 50% przyczyn pozostaje niewyjaśniona.

NIEPŁODNOŚĆ w wielu przypadkach można leczyć, w przeciwieństwie do BEZPŁODNOŚCI, która jest trwałą niezdolnością do posiadania potomstwa.

Niepłodność męska znajduje się także na Platformie Chorób Rzadkich prowadzonej przez Ministerstwo Zdrowia i Centrum e-Zdrowia.

PRZYCZYNY NIEPŁODNOŚCI

Przyczyny genetyczne stanowią ok. 10-15% podłoża niepłodności męskiej, a wśród nich ok. 2-8% stanowią aberracje chromosomowe.

Spermatogeneza – proces powstawania plemników w jądrze, jest szczególnie wrażliwym procesem, albowiem męskie komórki rozrodcze kształtują się de novo, a odpowiada za to ponad 2000 genów. Przyjmuje się, że ponad 50% przypadków zaburzeń spermatogenezy ma tło genetyczne, które prowadzi m.in. do obniżonych parametrów nasienia, podnosząc ryzyko niepowodzeń rozrodu.

Stąd istnieje silna potrzeba opracowania nowego algorytmu diagnostycznego i terapeutycznego opartego na genetyce.

POZNAJ NASZYCH EKSPERTÓW

MARTA OLSZEWSKA

dr hab. n. med. i n. o zdr.
kierownik projektu

AGNIESZKA MALCHER

dr n. med.

 

MACIEJ KURPISZ

PROF. DR HAB. N. MED.
Kierownik Zakładu Biologii Rozrodu i Komórek Macierzystych
Instytutu Genetyki Człowieka PAN

PIOTR JĘDRZEJCZAK

PROF. DR HAB. N. MED.
Klinika Pastelova w Poznaniu

JAN K. WOLSKI

LEK. MED.
Klinika Novum w Warszawie

CEL PROJEKTU

Celem naszego Projektu jest utworzenie bazy danych wariantów genomowych istotnych dla mężczyzn niepłodnych z populacji polskiej. Tzn., za pomocą kompilacji metod biologii molekularnej, obejmującej najnowsze metody wysokoprzepustowych badań genomu: m.in. sekwencjonowanie całego genomu (WGS) oraz sekwencjonowanie całogenomowe metylomu (WGMS), przebadanych zostanie 100 niepłodnych mężczyzn o obniżonych parametrach nasienia i o prawidłowym kariotypie w celu wykrycia potencjalnych mutacji genomowych odpowiedzialnych za obserwowany fenotyp nasienia.

Pozwoli to na zaproponowanie nowatorskiego, perspektywicznego sposobu diagnozowania pacjentów z niepowodzeniami rozrodu, który w ujęciu „dla pacjenta” umożliwi otrzymanie indywidualizowanej diagnozy z oszacowaniem ryzyka niepowodzeń rozrodu, a od strony „naukowej” przyczyni się do identyfikacji nowych genów odpowiedzialnych za tzw. czynnik męski.

PARAMETRY NASIENIA

wg WHO Laboratory Manual, 6th Edition, 2021

NORMOZOOSPERMIA

prawidłowe parametry nasienia, tj: liczba plemników w nasieniu, ich ruchliwość, morfologia oraz żywotność, a także parametry biochemiczne nasienia

OLIGOZOOSPERMIA

obniżona liczba plemników w ejakulacie (poniżej 15 mln/ml)
poniżej 35 mln w całym ejakulacie

KRYPTOZOOSPERMIA

pojedyncze plemniki uwidocznione dopiero po odwirowaniu nasienia

AZOOSPERMIA

brak plemników w ejakulacie

ASTHENOZOOSPERMIA

zaburzona ruchliwość plemników (40% – ruchliwość całkowita, poniżej 29% – ruch postępowy)

TERATOZOOSPERMIA

zaburzona morfologia plemników odsetek prawidłowych plemników poniżej 3,9%

NEKROZOOSPERMIA

obniżona żywotność plemników (powyżej 50% plemników martwych)

ASPERMIA

brak ejakulatu

HARMONOGRAM

WEBINAR I
28 listopada 2024

program

M. Olszewska

A. Malcher

WEBINAR II
kwiecień 2025

w przygotowaniu

WEBINAR III
lipiec 2025

WEBINAR IV
wrzesień 2025